Porozumienie UE-Mercosur: ćwierćwieczne opóźnienie i koszt instytucjonalnego bagno
Streszczenie.
Przedłużająca się, trwająca ćwierć wieku podróż Porozumienia Partnerskiego UE-Mercosur jest mocnym przykładem instytucjonalnego bagna, pokazując, jak obecna struktura zarządzania Unii Europejskiej kosztowała ją kluczową strategiczną szansę.
Gdyby istniała bardziej zręczna, jednolita 'Federalna Europa’ z głosowaniem większościowym w sprawach polityki zagranicznej i handlowej, porozumienie mogłoby zostać zawarte już w 2015 roku. Niezdolność UE do zdecydowanego działania wynika z jej deficytu strukturalnego — doktryny 'współdzielonej suwerenności’ oraz uporczywego wymogu jednomyślności, który pozwala krajowym problemom politycznym pojedynczego państwa członkowskiego (jak w przypadku francuskich rolników) sparaliżować strategiczne inicjatywy całego bloku.
UE zmarnowała szansę na zabezpieczenie swojej głównej pozycji globalnej w regionie Mercosur zanim Chiny stały się głównym partnerem handlowym bloku oraz dominującym źródłem finansowania. To dyplomatyczne zaniedbanie i powolność znacznie obniżyły strategiczną wartość porozumienia w momencie jego politycznego zatwierdzenia.
Porozumienie zawarte w 2015 roku przyniosłoby UE znaczące, wyprzedzające korzyści:
- Strategiczna pierwszeństwo: Umocniłoby to wpływy UE, pozwalając działać z pozycji dominującej i skutecznie przeciwdziałać gwałtownemu wzrostowi gospodarczemu Chin w regionie.
- Bezpieczeństwo zasobów: Zapewniłoby UE pewniejszy i szybszy dostęp do krytycznych surowców niezbędnych dla zielonych i cyfrowych przemian, takich jak 25 z 34 wyznaczonych Krytycznych Surowców występujących w Ameryce Łacińskiej.
- Dywersyfikacja łańcuchów dostaw: UE mogłaby zyskać przewagę w zmniejszaniu ryzyka w łańcuchach dostaw, zabezpieczając surowce takie jak lit (kluczowy dla baterii EV) i potencjalnie nowe źródła energii, jak Skroplony Gaz Ziemny (LNG) z pól Vaca Muerta w Argentynie, jednocześnie wzmacniając dążenie do strategicznej autonomii.
Historia UE-Mercosur to przestroga: instytucjonalna konstrukcja, charakteryzująca się powolnym, międzyrządowym konsensusem, stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdolności Europy do szybkiego i zdecydowanego działania w konkurencyjnym globalnym środowisku.
Umowa o partnerstwie UE-Mercosur: Właściwy sojusz w odpowiednim czasie czy zmarnowana szansa?
1. Umowa o partnerstwie UE-Mercosur
Umowa partnerska między Unią Europejską (UE) a Mercosur (Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj) stanowi kulminację ćwierćwiecza skomplikowanych negocjacji. Jeśli zostanie ratyfikowana, stworzy jedną z największych stref wolnego handlu na świecie, łącząc ponad 718 milionów ludzi i ustanawiając rynek odpowiadający za niemal 25% globalnego PKB. Powstała w wyniku długotrwałego i często burzliwego procesu dyplomatycznego, umowa ma na celu zniesienie barier handlowych, wspieranie integracji gospodarczej oraz stworzenie strategicznego sojuszu między dwoma głównymi globalnymi blokami. Jej ostateczna forma odzwierciedla jednak delikatną równowagę konkurujących interesów, zaktualizowane wymogi dotyczące zrównoważonego rozwoju oraz presję szybko zmieniającego się krajobrazu geopolitycznego.
1.1. 25-letnia podróż negocjacyjna: Szczegółowa oś czasu
Droga do umowy UE-Mercosur była długa i naznaczona zmieniającymi się priorytetami politycznymi oraz trudnościami gospodarczymi. Ten rozciągnięty w czasie harmonogram podkreśla złożoność negocjowania kompleksowej umowy między dwoma różnorodnymi i wewnętrznie podzielonymi blokami.
- 1995: Początkowa koncepcja. Fundamenty obecnej umowy położono podpisaniem Międzyregionalnej Ramowej Umowy Współpracy, która weszła w życie w 1999 roku i była postrzegana jako krok w kierunku pełnego dwustronnego stowarzyszenia.
- 28 czerwca 2019: Pierwsze porozumienie polityczne. Po niemal dwóch dekadach rozmów negocjatorzy osiągnęli porozumienie polityczne dotyczące tekstu filaru handlowego, co stanowiło znaczący przełom.
- Marzec 2023: Wznowienie negocjacji. Proces został ożywiony, aby uwzględnić nowe wymagania obu stron. UE dążyła do mocniejszych i bardziej egzekwowalnych zobowiązań w zakresie zrównoważonego rozwoju, szczególnie dotyczących zmian klimatu i wylesiania, podczas gdy Mercosur zabiegał o większą swobodę polityki dla swojego rozwoju przemysłowego.
- 6 grudnia 2024: Ostateczne porozumienie polityczne. Po intensywnych negocjacjach UE i czterech założycieli Mercosuru osiągnęły drugie, zaktualizowane porozumienie polityczne dotyczące filaru handlowego.
- Droga do wdrożenia. Porozumienie nie weszło jeszcze w życie. Musi przejść jeszcze przez szereg kluczowych procedur, w tym ostateczny podpis, zgodę Parlamentu Europejskiego (PE) oraz złożony proces przyjęcia i ratyfikacji, który może obejmować parlamenty wszystkich 27 państw członkowskich UE.
Ta bolesna kwartaleczka opóźnienia nie wynika z braku wzajemnego zainteresowania, lecz z powtarzających się zderzeń nie do pogodzenia krajowego protekcjonizmu, głębokiej sztywności instytucjonalnej oraz zmiennych przesunięć geopolitycznych.
Początkowy impas: Dominuje protekcjonizm (1999–2016)
Pierwszą i najbardziej trwałą przeszkodą była podstawowa niezgodność gospodarcza między dwoma blokami, tworząca trwały impas 'samochody za bydło’. Główną przyczyną niepowodzenia był dostęp do rynku rolnego.
Pierwsze negocjacje zatrzymały się w 2004 z powodu całkowitego ’braku zgodności poziomu ambicji w liberalizacji handlu w rolnictwie’. Kraje Mercosuru, szczególnie Argentyna i Brazylia, nalegały na uzyskanie dostępu do swoich wysoce konkurencyjnych produktów rolnych, co spotkało się z silnym, zjednoczonym oporem wpływowych europejskich związków rolniczych. Te obronne interesy, prowadzone głównie przez kraje takie jak Francja, Austria i Polska, przez wiele lat skutecznie blokowały postęp.
Negocjacje utkwiły w fazie „wzajemnego braku zainteresowania” w latach 2004–2009. Nawet gdy formalnie wznowiono rozmowy w 2010, znowu utknęły w miejscu w 2012 z powodu wewnętrznej niestabilności politycznej w Mercosur. W tym czasie centrolewicowe rządy Brazylii i Argentyny realizowały „agendę współpracy południe-południe” napędzaną ogromnymi zyskami z surowców i priorytetowo traktowały politykę ochrony przemysłu, zamiast dążyć do umowy o wolnym handlu z UE. Argentyna, co warte uwagi, przyjęła silne środki protekcjonistyczne i początkowo sprzeciwiała się liberalizacji.
Nowoczesna blokada: deficyty środowiskowe i demokratyczne (2019–2024)
Po wznowieniu negocjacji w 2016 roku i szybkim zawarciu zasadniczego porozumienia w czerwcu 2019 r., proces ratyfikacji napotkał nową, politycznie nacechowaną blokadę: kwestie zrównoważonego rozwoju.
Następne pięcioletnie opóźnienie (2019–2024), zwane „Zamrożeniem Amazonii”, stało się najbardziej kosztownym geopolitycznie okresem. Ratyfikacja natychmiast stanęła w miejscu z powodu silnego sprzeciwu wewnątrz UE, napędzanego rosnącym globalnym zaniepokojeniem tempem wylesiania w Brazylii za rządów Bolsonaro. UE nalegała na wzmocnienie rozdziału dotyczącego Handlu i Zrównoważonego Rozwoju (TSD) oraz domagała się przestrzegania Porozumienia Paryskiego jako elementu kluczowego. Mercosur z kolei argumentował, że późniejsze jednostronne działania UE dotyczące zrównoważonego rozwoju, takie jak Rozporządzenie o produktach wolnych od wylesiania (EUDR), podważyły pierwotne korzyści handlowe, które im obiecano.
Instytucjonalne i proceduralne przeszkody
Poza kwestiami ekonomicznymi i środowiskowymi, utrzymująca się instytucjonalna słabość po obu stronach spowolniła proces do czołgania się, powodując, że nawet drobne spory prowadziły do wieloletniej bierności.
1. Wewnętrzna słabość Mercosur: Organizacja ta jest „konfliktowym blokiem handlowym”, opartym wyłącznie na dynamice międzyrządowej, gdzie wszystkie kluczowe decyzje wymagają konsensusu między narodowymi prezydentami. Oznacza to, że zmieniające się rządy Argentyny i Brazylii często prezentowały „niezgodne stanowiska polityczne”, co utrudniało osiągnięcie konsensusu wewnątrz Mercosur. Poprzednie przypadki „niewłaściwej realizacji” dodatkowo osłabiły zaufanie do zdolności Mercosur do dotrzymania zobowiązań długoterminowych.
2. Brak przejrzystości: Proces negocjacyjny, trwający ponad dwie dekady, był stale charakteryzowany przez „tajność, nieprzejrzystość i brak kontroli demokratycznej”. Krytycy, w tym związki zawodowe i organizacje społeczeństwa obywatelskiego, wielokrotnie wskazywali, że byli trzymani na dystans, podczas gdy lobby korporacyjne często miało nieproporcjonalny wpływ, finalizując nawet konkretne rozdziały (np. zasady pochodzenia dla sektora tekstylnego). Ta nieprzejrzystość utrzymywała się także w 2023 i 2024 roku, wzmagając sprzeciw społeczny i brak zaufania demokratycznego.
3. Kompleksowy labirynt ratyfikacyjny: EUMPA jest określona jako „umowa mieszana”, obejmująca zarówno wyłączne kompetencje UE (handel), jak i kompetencje dzielone (polityczne, współpraca oraz części rozdziału TSD). To oznaczenie wymaga jednomyślnej zgody Rady (dla umowy ogólnej) oraz ratyfikacji przez wszystkie 27 parlamentów krajowych. Ta mnogość punktów veta powoduje ogromne tarcia instytucjonalne i sprawia, że „długie opóźnienia… są częstym wyzwaniem w umowach handlowych”. Długie doświadczenie z kompleksową umową gospodarczą i handlową UE-Kanada (CETA), która wymagała około dziewięciu lat na pełną ratyfikację, stanowiło poważne ostrzeżenie przed potencjalnymi nieokreślonymi opóźnieniami.
Krótko mówiąc, negocjacje były długotrwałe, ponieważ każdy osiągnięty kompromis napotykał nowe polityczne lub środowiskowe zastrzeżenia, zmuszając proces do stałego cyklu technicznych poprawek i politycznych renegocjacji.
1.2. Główne elementy porozumienia: Podział sektorowy
Głównym elementem handlowym porozumienia jest wzajemna liberalizacja handlu towarami i usługami, mająca na celu uwolnienie znaczącego potencjału gospodarczego poprzez usunięcie taryf i barier pozataryfowych.
Dobra przemysłowe Porozumienie zniesie cła importowe Mercosur na 91% importu z UE. Zapewni to znaczący bodziec dla europejskich eksporterów, którzy obecnie napotykają wysokie taryfy. Kluczowe liberalizacje obejmują:
- Samochody: Zostaną zniesione cła sięgające do 35%.
- Maszyny: Zniesione zostaną cła w wysokości od 14% do 20%.
- Chemikalia: Stopniowo będą eliminowane cła sięgające nawet 18%.
- Farmaceutyki: Zostaną zniesione cła do 14%.
Produkty rolne Dla najbardziej konkurencyjnych eksportów Mercosur porozumienie ustanawia system kontyngentów taryfowych (TRQ), które zapewniają preferencyjny lub bezcłowy dostęp dla określonych ilości wrażliwych produktów. System ten ma na celu otwarcie rynku UE, jednocześnie chroniąc europejskich rolników przed niekontrolowanym napływem importu. Ważne jest, że te kontyngenty w dużej mierze odzwierciedlają istniejące wolumeny handlowe, ale stanowią formalny, gwarantowany dostęp do rynku UE. Kluczowe kontyngenty obejmują:
- Wołowina: 99 000 ton przy niskim ciele taryfowym wynoszącym 7,5%.
- Drobiu: 180 000 ton, wprowadzane stopniowo przez pięć lat.
- Cukier: Istniejący kontyngent 180 000 ton dla Brazylii stanie się bezcłowy do celów rafinacji.
- Etanol: Zostanie otwarty bezcłowy kontyngent 450 000 ton dla przemysłu chemicznego oraz kontyngent o obniżonym ciele taryfowym 200 000 ton dla innych zastosowań.
Oznaczenia geograficzne (OG) Umowa zapewni ochronę prawną dla 344 odrębnych europejskich produktów spożywczych i napojów, takich jak szampan czy szynka parmeńska, przed podrabianiem na rynkach Mercosur. Środek ten pozwala europejskim producentom wzmocnić swoją tożsamość marki oraz pozycję rynkową.
Usługi i zamówienia publiczne Pakt ma na celu otwarcie rynków zamówień publicznych Mercosur dla firm z UE oraz liberalizację sektora usług. Dla operatorów z UE stanowi to przewagę 'pierwszego ruchu’, gdyż Mercosur nie zawarł jeszcze podobnej umowy z żadnym innym dużym partnerem handlowym.
1.3. Przepisy regulacyjne i kwestie zrównoważonego rozwoju.
W odpowiedzi na silne naciski ze strony społeczeństwa obywatelskiego oraz kilku państw członkowskich UE, umowa z 2024 roku zawiera znacząco wzmocnione przepisy regulacyjne i dotyczące zrównoważonego rozwoju.
- Handel i zrównoważony rozwój (TSD): Rozdział TSD zawiera zobowiązania do przestrzegania wielostronnych standardów pracy i ochrony środowiska. Po raz pierwszy w ramach umowy o wolnym handlu UE, Porozumienie Paryskie w sprawie zmian klimatu jest uznane za 'element istotny’. To kluczowe oznaczenie stanowi podstawę prawną do zawieszenia ustępstw handlowych, jeśli któraś ze stron zostanie uznana za nieprzestrzegającą swoich zobowiązań klimatycznych. Jednakże sformułowanie tej klauzuli jest słabsze niż w umowach UE z Wielką Brytanią i Nową Zelandią i ma zastosowanie jedynie, gdy strona formalnie wycofa się z Porozumienia Paryskiego.
- Wylesianie i prawa pracownicze: Umowa zawiera konkretne zobowiązania do zwalczania wylesiania oraz przestrzegania podstawowych standardów pracy, określonych przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP). Aneks do rozdziału TSD stanowi, że każda ze stron 'powinna wdrożyć środki… mające na celu zapobieganie dalszemu wylesianiu.’
- Mechanizm zgłaszania skarg bez naruszenia: Wprowadzono nową i kontrowersyjną funkcję, która podlega skrajnie różnym interpretacjom. Urzędnicy UE uważają, że klauzula opiera się na standardowym modelu WTO dotyczącym braku naruszenia, pozwalając stronie na twierdzenie, że środek, choć technicznie nie narusza umowy, to jednak unieważnia lub ogranicza oczekiwane korzyści. Natomiast negocjatorzy Mercosur traktują ją jako 'mechanizm wyrównawczy.’ Dokument informacyjny rządu Brazylii wyraźnie stwierdza, że mechanizm ten umożliwia arbitraż i rekompensatę, jeśli przyszłe jednostronne działania UE, takie jak Rozporządzenie UE dotyczące wylesiania (EUDR), 'zakłócą równowagę’ wynegocjowanych koncesji. Stwarza to potencjalną możliwość dla Mercosur, aby kwestionować wdrożenie unijnych przepisów środowiskowych i domagać się dalszego dostępu do rynku jako rekompensaty.
——————————————————————————–
2. Analiza wzajemnych korzyści
Mimo znacznego wewnętrznego sprzeciwu i zewnętrznych nacisków geopolitycznych zarówno UE, jak i Mercosur zostały skłonione do finalizacji tej umowy przez silną logikę ekonomiczną i strategiczną. Podstawowe rozważania obu stron oparte są na dążeniu do dostępu do rynku, dywersyfikacji gospodarczej oraz zwiększenia globalnej konkurencyjności.
2.1. Przewidywane korzyści dla Unii Europejskiej
Dla Unii Europejskiej umowa stanowi istotną okazję do rozszerzenia swojego wpływu gospodarczego na historycznie chroniony, ale o dużym potencjale rynek.
- Oszczędności na taryfach: Najbardziej bezpośrednią i wymierną korzyścią jest zniesienie ceł, co według szacunków pozwoli firmom UE zaoszczędzić około 4 miliardy euro rocznie, kwota czterokrotnie przewyższająca oszczędności wynikające z umowy UE-Japonia.
- Ulepszony dostęp do rynku: Eksporterzy z UE zyskają preferencyjny dostęp w różnych sektorach. Jest to szczególnie cenne dla wysokowartościowych towarów przemysłowych, takich jak pojazdy i maszyny, a także w sektorach usług i zamówień publicznych, gdzie firmy z UE mają silną przewagę konkurencyjną.
- Ochrona własności intelektualnej: Prawna ochrona 344 europejskich oznaczeń geograficznych zabezpieczy wartościowe produkty rolne przed podróbkami, pozwalając europejskim producentom budować wartość marki i uzyskiwać wyższe ceny.
- Przewaga pierwszego ruchu: Zawarcie pierwszej dużej umowy handlowej z blokiem Mercosur daje operatorom z UE strategiczną przewagę nad światową konkurencją w dostępie do rynku liczącego ponad 270 milionów konsumentów.
2.2. Prognozowane korzyści dla Mercosur
Dla bloku Mercosur umowa stanowi kluczową drogę do modernizacji jego gospodarek, przyciągnięcia inwestycji oraz zapewnienia stabilnego dostępu do jednego z największych i najbardziej wartościowych rynków konsumenckich na świecie.
- Eksport produktów rolnych: Umowa formalizuje i gwarantuje preferencyjny dostęp dla najważniejszych produktów rolnych Mercosur, w tym wołowiny, drobiu i cukru. Choć kwoty są skromne w porównaniu do całkowitych wolumenów handlowych, zapewniają one przewidywalność i stabilne ramy dla kluczowych branż eksportowych.
- Wzrost gospodarczy i dobrobyt: Modele ekonomiczne prognozują wymierne korzyści makroekonomiczne dla całego bloku, przy czym szacuje się, że umowa zwiększy łączny PKB Mercosur o 0,3% oraz dobrobyt o 0,2%. Należy jednak zauważyć, że te zyski nie będą równomiernie rozłożone; na przykład Paragwaj prawdopodobnie doświadczy niewielkiego spadku PKB (-0,1%) i dobrobytu (-0,2%).
- Pozytywny wpływ na rynek pracy: Przewiduje się, że porozumienie wygeneruje rzeczywiste wzrosty płac zarówno dla wykwalifikowanych (0,3%), jak i niewykwalifikowanych (0,4%) pracowników w krajach Mercosur.
- Inwestycje i integracja globalna: Dzięki dostosowaniu do standardów UE oraz otwarciu swoich rynków, oczekuje się, że Mercosur stanie się bardziej atrakcyjnym celem bezpośrednich inwestycji zagranicznych (FDI), co ułatwi głębszą integrację jego gospodarek w globalne łańcuchy wartości.
Te prognozowane korzyści gospodarcze to jednak tylko część historii. Szerszy kontekst geopolityczny przekształcił te negocjacje handlowe w strategicznie kluczowy imperatyw dla obu stron.
——————————————————————————–
3. Imperatyw geopolityczny i strategiczny
Porozumienie UE-Mercosur wykracza poza tradycyjne kalkulacje ekonomii handlu. W erze nasilającej się rywalizacji wielkich mocarstw, podatności łańcuchów dostaw oraz niepewności geoekonomicznej, to partnerstwo jest istotnym geopolitycznym manewrem. Dla obu bloków stanowi strategiczny wysiłek budowy silnego sojuszu, dywersyfikacji zależności oraz zabezpieczenia ich miejsc w przeformułowanym globalnym porządku.
3.1. Dążenie UE do autonomii strategicznej
Dla Unii Europejskiej porozumienie stanowi fundament jej ambicji osiągnięcia autonomii strategicznej — zdolności do samodzielnego działania na arenie światowej poprzez zmniejszenie krytycznych zależności od potencjalnie zawodnych partnerów.
- Dywersyfikacja łańcuchów dostaw: Umowa jest kluczowa dla strategii UE mającej na celu ograniczenie ryzyka w łańcuchach dostaw, szczególnie w odniesieniu do materiałów niezbędnych dla jej zielonych i cyfrowych transformacji. W pełni wpisuje się to w cele kluczowych strategii UE, takich jak Global Gateway oraz Critical Raw Materials Act (CRMA). Ameryka Łacińska jest istotnym źródłem dla 25 z 34 wyznaczonych przez UE krytycznych surowców (CRM).
- Zabezpieczenie kluczowych minerałów: Dostęp do „trójkąta litu” (Argentyna, Boliwia i Chile) oraz ogromnych zasobów miedzi w Chile i Peru jest niezbędny do produkcji baterii do pojazdów elektrycznych i technologii odnawialnych źródeł energii. Zapotrzebowanie UE na lit ma wzrosnąć dwudziestokrotnie do 2050 roku.
- Nowe źródła energii: Umowa może otworzyć nowe partnerstwa energetyczne, takie jak zabezpieczenie dostaw skroplonego gazu ziemnego (LNG) z rozległych złóż łupkowych Vaca Muerta w Argentynie, co przyczyni się do dalszej dywersyfikacji UE z dala od tradycyjnych dostawców energii.
3.2. Dążenie Mercosur do dywersyfikacji rynków
Dla krajów Mercosur strategiczne uzasadnienie jest równie przekonujące i wynika z potrzeby zapewnienia dostępu do stabilnego, wartościowego rynku oraz zrównoważenia rosnącego, nadmiernego uzależnienia od jednego partnera gospodarczego.
- Przeciwdziałanie zależności od Chin: Głównym motywem Mercosur jest ograniczenie rosnącej asymetrycznej zależności gospodarczej od Chin. W ciągu ostatnich dwóch dekad Chiny stały się najważniejszym partnerem handlowym bloku oraz dominującym źródłem inwestycji i finansowania. Umowa z UE stanowi silną alternatywę, pozwalając krajom Mercosur dywersyfikować swoje partnerstwa międzynarodowe i zmniejszyć podatność na wpływy gospodarcze i polityczne jednej globalnej potęgi.
- Zabezpieczenie kluczowego rynku: Umowa gwarantuje preferencyjny dostęp do rozległego i przewidywalnego rynku UE, zapewniając stabilny kierunek dla kluczowego eksportu Mercosur i sprzyjając długoterminowemu bezpieczeństwu gospodarczemu.
Choć strategiczne uzasadnienie umowy jest jasne, towarzyszą mu znaczące kontrowersje i ryzyka geopolityczne, które podważają jej długoterminową wykonalność i ostateczną wartość.
——————————————————————————–
4. Kontrowersyjny pakt: percepcja publiczna i zagrożenia geopolityczne
Pod oficjalną narracją obopólnych korzyści kryje się głęboko kontrowersyjna umowa, na którą spada silny sprzeciw kluczowych interesariuszy i którą kładą cień poważne ryzyka geopolityczne. Doprowadziło to do krytycznej oceny jej terminu i ostatecznej wartości strategicznej, stawiając pytanie, czy jest to sojusz patrzący w przyszłość, czy pakt, który pojawił się zbyt późno w zasadniczo zmienionym świecie.
4.1. Zderzenie perspektyw: opozycja interesariuszy w UE i Mercosur
Umowa ujawniła głębokie podziały w obu blokach, stawiając naprzeciw siebie potężne krajowe grupy interesu.
| Obawy wewnątrz Unii Europejskiej | Obawy w bloku Mercosur |
| Sektor rolniczy: Związki rolnicze, szczególnie we Francji, Polsce i Irlandii, wyraziły zdecydowany sprzeciw. Obawiają się, że zostaną zmuszone do nierównej konkurencji z importami rolnymi z Mercosur, takimi jak wołowina i drób, które są produkowane według odmiennych i często mniej rygorystycznych norm środowiskowych, dobrostanu zwierząt oraz standardów pracy. | Sektor przemysłowy: Kluczowe gałęzie przemysłu, w tym sektory motoryzacyjne w Argentynie i Brazylii, wyraziły poważne obawy co do swojej zdolności do konkurowania ze zderegulowanymi importami wyrobów produkowanych w UE. Studium wpływu oszacowało, że umowa może zagrozić 32 000 miejscom pracy w samym argentyńskim sektorze motoryzacyjnym. |
| Organizacje ekologiczne i obrońcy praw człowieka: Organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie twierdzą, że umowa przyspieszy wylesianie Amazonii i innych kluczowych ekosystemów. Uważają, że rosnący popyt UE na wołowinę i soję napędzi ekspansję hodowli bydła i przemysłowego rolnictwa, zagrażając środowisku oraz prawom społeczności rdzennej. | Związki zawodowe: W wspólnym oświadczeniu Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC) oraz Koordynator Związków Zawodowych Konusu Południowego (CCSCS) odrzuciły umowę „w obecnym kształcie”, powołując się na brak skutecznych mechanizmów ochrony praw pracowniczych oraz zachowania godnych miejsc pracy w obliczu rosnącej międzynarodowej konkurencji. |
4.2. Ostateczna ocena: Umowa pojawiająca się zbyt późno w zmienionym świecie
Krytyczna analiza wskazuje, że strategiczna wartość umowy dla UE jest poważnie ograniczona przez jej termin realizacji, ponieważ próbuje ona zabezpieczyć pozycję w regionie, w którym krajobraz geopolityczny i gospodarczy został już przekształcony przez inne światowe mocarstwa.
Argument 1: Rynek już przejęty UE pojawia się spóźniona na rynek, który jest obecnie silnie zdominowany przez strategicznych konkurentów. W ciągu ostatnich dwóch dekad Chiny stały się głównym partnerem handlowym Mercosur oraz podstawowym źródłem finansowania i inwestycji zagranicznych. W tym samym czasie udział UE w handlu z blokiem systematycznie maleje. Zmiana ta została spotęgowana okresem dyplomatycznego zaniechania, na co wskazuje osiem lat przerwy w szczytach UE-Ameryka Łacińska w latach 2015–2023. Gdy UE ponownie nawiązała kontakty, Chiny już utrwaliły swoją dominację ekonomiczną w regionie.
Dyplomatyczna próżnia: dlaczego UE zmarnowała osiem lat w Ameryce Łacińskiej
Ośmioletnia przerwa w szczytach UE-Ameryka Łacińska i Karaiby (LAC), trwająca od 2015 do 2023 roku, jest jedną z najpoważniejszych strategicznych porażek we współczesnej europejskiej polityce zagranicznej. Ta dyplomatyczna próżnia nie była przypadkiem, lecz konsekwencją utrzymującego się zaniedbania polityki zagranicznej oraz głębokiego strukturalnego wyczerpania po stronie europejskiej. W istocie UE zbyt długo ignorowała Amerykę Łacińską.
Dryf strategiczny i paraliż decyzyjny
Analitycy bezpośrednio przypisują utratę tradycyjnej pozycji UE w Ameryce Łacińskiej temu okresowi strategicznego zaniedbania. Dla UE Ameryka Łacińska „tradycyjnie nie była priorytetem” polityki zagranicznej w porównaniu do sąsiadującej Afryki Północnej, Indo-Pacyfiku czy Europy Południowo-Wschodniej. To długotrwałe brak priorytetowego traktowania oznaczał, że UE w praktyce „przegapiła okazję do zorganizowania szczytu z tym regionem przez ponad osiem lat, od 2015 do 2023 roku”.
Ten dyplomatyczny dryf był spotęgowany przez wewnętrzne problemy europejskie, które tłumiły zaangażowanie na wysokim szczeblu. Okres ten zbiegł się ze wzrastającym „rosnącym krajowym sceptycyzmem wobec tradycyjnych umów o wolnym handlu” wewnątrz UE, co niemal uniemożliwiło zawarcie ważnych inicjatyw, takich jak Partnerstwo UE-Mercosur (EUMPA). Utknęły negocjacje dotyczące EUMPA, które rozpoczęły się w 1999 roku i były pełne trudności politycznych, co zredukowało znaczenie dużego szczytu międzyregionalnego, gdyż UE nie mogła dotrzymać obietnicy dotyczącej ważnego porozumienia handlowego.
Ponadto kalendarz dyplomatyczny był często determinowany przez wewnętrzne zmiany polityczne w Mercosurze. W ciągu dekady poprzedzającej wznowienie w 2023 roku wiele rządów Ameryki Łacińskiej, mając do czynienia z boomem na surowce i działając w ramach ’agendy współpracy południe-południe,’ często priorytetowo traktowało inne cele, co przyczyniło się do postrzeganego ’instytucjonalnego pustoszenia’ (vaciamiento latinoamericano) w organizmach regionalnych, co dodatkowo zmniejszyło motywację do zaangażowania UE.
Koszt nieobecności: utrata wiarygodności
Ośmioletnia luka dyplomatyczna wyrządziła wymierne szkody miękkiej sile i globalnemu prestiżowi UE. Ta nieobecność pozwoliła systemowym rywalom umocnić swoje wpływy, przede wszystkim Chinom, które już około 2015 roku wyprzedziły UE jako główny partner handlowy Mercosuru. Chiny szybko wypełniły tę lukę, rozszerzając swój wpływ ekonomiczny i polityczny.
Pełny polityczny koszt tego zaniedbania stał się wyraźnie widoczny podczas pandemii COVID-19 (2020–2022), okresu w całości przypadającego na przerwę szczytów. Podczas gdy Chiny i Rosja były wczesnymi dostawcami szczepionek dla krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów (LAC), UE 'pozostała w tyle zarówno za Chinami, jak i USA w kwestii darowizn szczepionek,’ co stanowiło brak solidarności poważnie ’uszkadzający jej reputację i wiarygodność w oczach krajów Globalnego Południa’.
To przedłużające się zaniedbanie wymusiło nagłą zmianę strategii. Dopiero wstrząs związany z rosyjską inwazją na Ukrainę w 2022 roku oraz uświadomienie sobie pilnej potrzeby UE dywersyfikacji łańcuchów dostaw i zabezpieczenia Krytycznych Surowców Naturalnych (CRM) zmusiły Unię do zwiększenia wysiłków i przyjęcia nowej agendy stosunków UE–LAC w czerwcu 2023 roku. Kolejny szczyt przywódców UE-CELAC w Brukseli w lipcu 2023 oficjalnie zakończył długą przerwę.
Argument 2: Ryzyko 'tylnych drzwi’ Umowa stanowi poważną lukę w systemie bezpieczeństwa ekonomicznego UE poprzez ryzyko omijania ceł. Jest to scenariusz, w którym towary z kraju trzeciego, takiego jak Chiny, mogłyby być minimalnie przetworzone w kraju Mercosur, aby obejść unijne taryfy i uzyskać uprzywilejowany dostęp do rynku europejskiego. Chociaż umowa zawiera zasady pochodzenia (RoO) mające na celu zapobieganie temu, istnieje stałe niebezpieczeństwo, że te zasady mogą być naginane lub wykorzystywane. Pozwoliłoby to strategicznemu konkurentowi wykorzystać umowę, przemieniając układ zaprojektowany do projekcji wpływów w 'tylne drzwi’, które osłabiają własną bazę przemysłową UE.
Umowa o Partnerstwie UE-Mercosur (EUMPA) została częściowo stworzona jako instytucjonalne zabezpieczenie przed fragmentacją gospodarczą, mające na celu nawiązanie solidnych więzi handlowych i ustalenie rygorystycznych norm dotyczących towarów wymienianych między UE a Mercosur. Jednak ta defensywna logika jest podważana przez techniczne zawiłości i luki zawarte w zasadach pochodzenia umowy, które czasami służą jako kanały do omijania ceł przez kraje spoza partnerstwa. Omijanie ceł występuje, gdy producenci spoza umowy wykorzystują niższe taryfy, stosując minimalną przeróbkę w ramach preferencyjnego bloku przed ponownym eksportem produktów do UE jako towary pochodzące, uzyskując tym samym dostęp do rynku wolny od ceł.
Ta kwestia jest szersza niż widoczne geopolityczne zagrożenie ze strony chińskich pojazdów elektrycznych. Podstawowe ryzyko jest systemowe i dotyczy całych sektorów, zwłaszcza tekstyliów, odzieży i obuwia — branż historycznie chronionych na obszarze Mercosur przez cła sięgające nawet 35%. Europejskie firmy, dominujące w tych sektorach, mogą coraz częściej importować tanie półprodukty z Azji (Chiny, Wietnam itp.) i przeprowadzać jedynie ograniczoną obróbkę w Mercosur, aby uzyskać bezcłowy dostęp do UE. Takie działania podważają zamierzony ochronny charakter porozumienia, umożliwiając pośrednią konkurencję krajów trzecich na rynkach UE.
Mechanizmy obejścia działają poprzez trzy główne kanały:
- Oś Lokalizacji Przemysłowej:
Dla produktów motoryzacyjnych EUMPA wymaga 55% regionalnej wartości dodanej, aby pojazdy mogły być uznane za pochodzące z Mercosur. Chociaż potwierdzenie zgodności jest kosztowne i skomplikowane, jest możliwe, jeśli zagraniczne firmy podejmą znaczne inwestycje w regionalną industrializację. Na przykład chińscy producenci pojazdów elektrycznych mogą lokalizować kosztowne kluczowe komponenty, takie jak ogniwa baterii, w Mercosur, które obecnie stanowią dużą część wartości pojazdu i są głównie pozyskiwane w Azji. Dzięki temu legalnemu, lecz strategicznemu zobowiązaniu, producenci omijają tradycyjne bariery i uzyskują pełny bezcłowy dostęp do UE, mimo że istotna wartość pochodzi spoza obu bloków. - Wykorzystywanie zasad projektowania – „Podwójna transformacja”:
W sektorze tekstylnym i odzieżowym, zasady pochodzenia w UE zazwyczaj dopuszczają „podwójną transformację.” Ta zasada pozwala na import przędz pochodzenia azjatyckiego do Mercosur, które następnie przechodzą dwie główne fazy przetworzenia (przędzenie i tkanie/montaż) i uznaje się je za mające legalne pochodzenie z Mercosur. Podejście to jest bardziej łagodne niż polityki „przędza na przód” stosowane w innych umowach, takich jak TPP, które wymagają ścisłej kontroli łańcucha pochodzenia. W efekcie rynki UE mogą doświadczać wzrostu konkurencji produktów, których rzeczywista wartość dodana powstaje poza Mercosur, ale które zgodnie z prawem spełniają wymogi dzięki minimalnym lokalnym procesom przetwarzania. - Arbitraż administracyjny – dynamika zgodności:
Firmy rozważają administracyjny ciężar zgodności z zasadami pochodzenia w odniesieniu do oszczędności taryfowych. Jeśli zasady są zbyt skomplikowane lub kosztowne, niektóre przedsiębiorstwa mogą paradoksalnie zrezygnować z preferencyjnego dostępu, wybierając zapłatę standardowej stawki MFN. Jednak uproszczone lub niejednoznaczne procedury mogą skłaniać do omijania przepisów, gdyż łatwiej jest dostosować się do elastycznych lokalnych zasad niż pozyskiwać droższe preferencyjne wejścia lub płacić wyższe taryfy bezpośrednio. Tak więc zasady pochodzenia nie tylko kształtują przepływy handlowe do lub spoza obszaru preferencyjnego, ale także niezamierzenie tworzą nowe kanały ekonomiczne, które konkurenci mogą wykorzystywać.
Ostatecznie, choć zasady pochodzenia mają na celu zapobieganie obejściom, istnieje trwałe napięcie: zbyt surowe wymagania mogą zniechęcać do korzystnej wymiany handlowej, podczas gdy elastyczne — takie jak dopuszczające podwójną przeróbkę — mogą tworzyć możliwości dla pośredniej konkurencji zagranicznej. Ten paradoks utrudnia rolę EUMPA jako zapory przeciwko fragmentacji, potencjalnie ułatwiając, zamiast powstrzymywać, rynkowe zyski rywali.
Argument 3: BRICS. Zanim BRICS i Chiny przekształciły globalny handel, Umowa o Partnerstwie EU-Mercosur była kluczowa dla autonomii Mercosur, obrony przemysłowej i spójności bloku. Przeciwdziałała hegemonii USA, łącząc Mercosur z UE, promowała reindustrializację poprzez stopniowe znoszenie ceł i dążyła do stabilizacji trudnego procesu integracji Mercosur. Jednak wzrost znaczenia BRICS — zwłaszcza dominacja Chin — przesunął punkt ciężkości handlu Mercosur, uczynił eksport surowców bardziej opłacalnym i zmniejszył presję na wewnętrzne reformy. Obecnie oczekiwane korzyści ekonomiczne z EUMPA są umiarkowane, a wymogi prawne kontrastują z elastycznością współpracy BRICS. Umowa służy teraz jako strategiczna zabezpieczająca opcja, dając Mercosur pewne możliwości manewru i dywersyfikacji, aby uniknąć całkowitej zależności od Chin, choć jej znaczenie jest osłabione, a rola bardziej przypomina geopolityczne ubezpieczenie niż podstawową konieczność.
BRICS, Chiny i przestawienie Mercosur
Pojawienie się BRICS oraz agresywne wejście Chin na rynki Ameryki Łacińskiej zasadniczo zmieniło strategię Mercosur. W latach 2004-2016 stagnacja w negocjacjach z UE zbiegła się z boomem na surowce napędzanym przez ogromny popyt Chin. Kraje Mercosur wykorzystały bezpośredni handel z Chinami, szybko zmieniając swoją orientację eksportową — zaledwie 4% w 1997 roku do 25% eksportu poza Mercosur w 2017 roku — co ostatecznie uczyniło Chiny głównym kierunkiem eksportu Mercosur do 2023 roku. Chiny również udzieliły ogromnych kredytów i inwestycji (136 miliardów dolarów od 2005 roku), wzmacniając swoje wpływy gospodarcze w regionie.
Ta nowa „południe-południe” koalicja pozwoliła Mercosur na wzrost handlu i dochodów bez konieczności przyjmowania bolesnych reform strukturalnych wymaganych przez standardy UE. Blok przyjął politykę protekcjonistyczną i skoncentrował się dalej na eksporcie surowców, utrwalając ekonomiczną zależność od chińskiego popytu.
Rozcieńczone znaczenie i strategia zabezpieczająca
Chiny, będące teraz gospodarczym kotwicą regionu, sprawiają, że obietnice gospodarcze EUMPA wydają się względnie niewielkie — prognozy wskazują jedynie 0,3% wzrost PKB, a zarządzane kontyngenty ograniczają wzrost eksportu rolnego. Wymogi regulacyjne — takie jak standardy dotyczące pracy, środowiska i handlu — dodatkowo komplikują dostosowanie, zwłaszcza że wiodący członek Mercosur, Brazylia, preferuje elastyczne, niezobowiązujące ustalenia BRICS ponad prawnie wiążące zobowiązania UE.
Niemniej jednak Mercosur obecnie traktuje EUMPA jako strategiczne zabezpieczenie. Liderzy szukają dźwigni wpływu i dywersyfikacji, aby uniknąć nadmiernej zależności od Chin i zachować autonomię. Umowa zapewnia alternatywne partnerstwo, choć o zredukowanym znaczeniu, ponieważ wewnętrzne różnice w Mercosur się pogłębiają — niedawne dążenia Urugwaju do bezpośredniej umowy o wolnym handlu z Chinami zagrażają jedności bloku.
Podsumowując, podczas gdy EUMPA niegdyś miała egzystencjalne znaczenie dla instytucjonalnego i ekonomicznego przetrwania Mercosur, era BRICS i chińskiej dominacji gospodarczej zdegradowała jej rolę do strategicznego zabezpieczenia, pomagającego Mercosur radzić sobie z asymetrycznymi zależnościami i zachować pewien stopień autonomii w świecie multipolarnym.
Te zagrożenia, połączone z zaciekłym oporem wewnętrznym, bezpośrednio wpływają na praktyczne i poważne przeszkody, z którymi umowa teraz się mierzy w procesie ratyfikacji.
——————————————————————————–
5. Nawigacja w Labiryncie Ratyfikacji
Polityczne porozumienie osiągnięte w grudniu 2024 roku jest jedynie kamieniem milowym, a nie ostatecznym celem. Umowa UE-Mercosur musi teraz pokonać trudny tor politycznych i proceduralnych przeszkód w UE, gdzie głębokie podziały między państwami członkowskimi oraz złożone pytania prawne rzucają głębokie cienie niepewności na jej ostateczną akceptację.
5.1. Podzielona Unia: stanowiska państw członkowskich
Umowa nie cieszy się powszechnym poparciem w Unii Europejskiej; wręcz przeciwnie, ujawniła wyraźny podział między państwami członkowskimi o konkurujących interesach gospodarczych i politycznych.
- Głośny sprzeciw: Blok państw publicznie wyraził zdecydowany sprzeciw lub poważne zastrzeżenia. Francja, wspierana przez potężny sektor rolniczy, była najbardziej widocznym krytykiem, wskazując na obawy związane z nieuczciwą konkurencją dla swoich rolników oraz niewystarczającymi standardami ochrony środowiska. Dołączyły do niej Polska, Litwa i Austria, które przede wszystkim kierują się potrzebą ochrony swoich krajowych sektorów rolnych.
- Ostrożne poparcie: Z drugiej strony, niektóre państwa członkowskie wyraziły poparcie dla umowy. Na przykład Łotwa publicznie potwierdziła, że skorzysta na nowych możliwościach handlowych wynikających z porozumienia, podkreślając potencjalne korzyści dla swoich branż nastawionych na eksport.
5.2. Proceduralne wyzwania i polityczne manewry
Droga do ratyfikacji jest pełna procedur należących do złożonych i według doniesień Komisja Europejska rozważa strategiczne działania, aby pokonać potencjalne blokady.
- Standardowa procedura dla umowy „mieszanej”: Ponieważ umowa partnerska obejmuje zarówno wyłączne kompetencje UE (takie jak handel), jak i kompetencje dzielone z państwami członkowskimi (takie jak współpraca polityczna), jest ona traktowana jako umowa „mieszana”. Standardowa procedura takiego porozumienia wymaga jednomyślności w Radzie, co oznacza, że każde państwo członkowskie może skorzystać z prawa weta. Następnie porozumienie musi zostać ratyfikowane przez wszystkie 27 parlamentów krajowych (a w niektórych przypadkach także regionalnych).
- Strategia „Podziału”: Aby obejść ryzyko narodowego weta, Komisja Europejska może spróbować „podzielić” umowę na dwa odrębne akty prawne. Ta strategia izolowałaby komponenty dotyczące wyłącznie handlu, które mieszczą się w wyłącznej kompetencji UE, od elementów politycznych i współpracy. Część handlowa mogłaby wtedy zostać przyjęta zwykłą kwalifikowaną większością głosów (QMV) w Radzie, a następnie za zgodą Parlamentu Europejskiego. Efektywnie wykluczyłoby to parlamenty narodowe z kluczowych przepisów handlowych i uniemożliwiło jednemu państwu zablokowanie całej umowy.
- Wyzwania prawne i parlamentarno-instytucjonalne: Nawet przy zastosowaniu tej strategii umowa napotyka dalsze przeszkody. Grupa posłów do Parlamentu Europejskiego (MEP) mogłaby spróbować zablokować porozumienie, a sprawa może zostać skierowana do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który musiałby się wypowiedzieć co do legalności procedury podziału, co spowodowałoby kolejne poważne opóźnienia i niepewność.
Długotrwała i zawiła droga umowy UE-Mercosur to nie tylko pojedyncze wyzwanie polityczne; jest to silny symptom głębszego, strukturalnego problemu samej konstrukcji instytucjonalnej Unii Europejskiej.
Walka o Umowę o Partnerstwie UE-Mercosur (EUMPA) to nie tylko handlowa potyczka; to brutalne polityczne zagadnienie matematyczne, stawiające gigantów przemysłowych przeciwko potęgą rolniczym i uwypuklające instytucjonalną niezdolność UE do decyzyjnego działania. Dwie przeciwstawne koalicje ścierają się wokół podstawowych wartości — geopolityczna konieczność kontra wewnętrzny protekcjonizm — pozostawiając niewielkiej grupie państw wahających się decydować o losie 25-letniej umowy.
The battle for ratification hinges on the Council vote for the trade provisions, which, through a maneuver known as the 'splitting’ of the mixed agreement, requires a Qualified Majority (QMV): 55% of member states, representing at least 65% of the total EU population. Opponents must rally at least four countries representing 35% of the population to form a blocking minority.
The Pro-Deal Coalition: Industrial Power and Geopolitical Necessity
The ’Yes’ camp is driven by Europe’s urgent need for strategic autonomy, market access, and a definitive counterweight to rivals like China and the US. These supporters prioritize the liberalization of industrial trade and securing critical raw material supply chains.
| Country | Rationale for Support |
| Germany | The most ardent supporter, driven by its massive automotive, machinery, and chemical sectors. Germany views the deal as essential to phase out high Mercosur tariffs (up to 35% on cars) and protect its market share from aggressive Chinese Electric Vehicle (EV) competition. |
| Spain | Strongly favors the deal due to expected gains for its manufacturing, chemical, and pharmaceutical industries. Spain is also ideologically committed to deepening ties with Latin America. |
| Portugal | Listed among the countries supporting ratification. |
| Latvia | Has expressed support for the deal. |
| Other Supporters | Sweden, Denmark, and Czechia are generally counted among those favoring the deal for its free trade and geopolitical benefits. |
| Corporate Push | Główne lobby przemysłowe, w tym BusinessEurope, oraz giganci tacy jak Bayer i BASF, aktywnie popierają tę umowę, priorytetowo traktując 'ekonomię’ ponad kwestie zrównoważonego rozwoju, aby chronić kluczowe sektory, takie jak pestycydy, motoryzacja i chemikalia. |
Koalicja przeciwko umowie: Rolnicze powstanie
Opór jest zaciekły, mocno zlokalizowany i napędzany silną polityczną symboliką ochrony krajowych standardów rolnych i środków do życia. Te kraje grożą wetem, aby wywalczyć gwarancje protekcjonistyczne.
| Kraj | Powód sprzeciwu |
| Francja | Przewodzi ’zaciekłemu oporowi’. Francuski sprzeciw ma charakter ’egzystencjalny’, napędzany obawami, że napływ tańszej południowoamerykańskiej wołowiny, drobiu, cukru i biopaliw zrujnuje potężny sektor rolny. Francja podkreśla także zaniepokojenie wylesianiem oraz niższymi standardami środowiskowymi Mercosur. |
| Polska | Zdecydowany przeciwnik, głównie w celu ochrony swoich ogromnych sektorów drobiu i cukru przed 'nieuczciwą konkurencją’. Polski opór, często wzmacniany protestami rolników przeciw 'dyktatom z Brukseli’, stanowi kluczowy element kalkulacji blokującej. |
| Irlandia | Sprzeciwia się umowie, aby chronić swoje kluczowe gałęzie rolnictwa, szczególnie produkcję wołowiny, zważywszy na fakt, że jest piątym co do wielkości eksporterem wołowiny na świecie. Irlandia postrzega umowę jako zagrożenie dla krajowych standardów i konkurencyjności. |
| Austria | Systematycznie sprzeciwiająca się, a Parlament Austrii wcześniej głosował za odrzuceniem projektu umowy, co faktycznie zobowiązuje rząd do zawetowania paktu na poziomie UE. Sprzeciw koncentruje się na kwestiach środowiskowych i rolnych. |
| Litwa | Publicznie wyraziło sprzeciw wobec umowy, powołując się na obawy dotyczące nieuczciwej konkurencji w rolnictwie. |
Krytyczne Stany Wahające się: Matematyka Ratyfikacji
Los umowy zależy od kilku niezdecydowanych państw, których wewnętrzne podziały lub warunki transakcyjne zdecydują, czy zostanie przekroczony próg blokujący 35%.
Włochy (około 13% populacji UE)
Włochy są najważniejszym stanem wahającym się, trzymającym ’klucze do królestwa’. Postawa kraju opisywana jest jako ’mieszana’.
• Wewnętrzny konflikt: Podczas gdy sektory przemysłowe (takie jak motoryzacja, inżynieria i moda) mogą zyskać, potężny włoski sektor rolniczy, zwłaszcza producenci produktów o oznaczeniu geograficznym, jak parmezan, zdecydowanie sprzeciwia się konkurencji.
• Matematyka blokady: Jeśli Włochy dołączą do twardego sprzeciwu (Francja i Polska), łatwo utworzą mniejszość blokującą.
• Ścieżka transakcyjna: Włochy zasugerowały, że mogłyby przejść do obozu 'Tak’, jeśli spełnione zostaną określone warunki, w tym wymagania dotyczące szczególnych zabezpieczeń dla wrażliwych włoskich regionalnych produktów spożywczych oraz solidnego Funduszu Odszkodowawczego dla europejskich rolników. Ostatnie sygnały wskazują, że włoscy urzędnicy wyrazili zadowolenie z nowych zabezpieczeń, co sugeruje, że ustępstwa Komisji mogą przynosić efekt.
Niezdecydowane Państwa Członkowskie (Potencjalni Wstrzymujący się)
Kilka krajów wyraziło poważne zastrzeżenia, ale nie zobowiązało się do jednoznacznego 'Nie.’ Ich postawa jest kluczowa, ponieważ wstrzymania się liczą się jako głosy przeciwko progowi większości kwalifikowanej.
• Belgia i Holandia: Oba kraje wyraziły zastrzeżenia, ale nie otwarty sprzeciw. Holandia już wcześniej widziała, że jej parlament głosował przeciw umowie.
• Rumunia: Wyraziła zastrzeżenia i może zdecydować się na wstrzymanie się od głosu.
Jeśli Francja, Polska i Irlandia nie zdobędą decydującego głosu Włoch, będą musiały liczyć na to, że kilka mniejszych państw wstrzyma się od głosu lub zagłosuje „Nie”, aby osiągnąć próg 35% populacji.
Pozycja Polski: Polityka transakcyjna
Chociaż Polska figuruje jako przeciwnik, jej wielkość (około 8% populacji UE) daje jej ogromną siłę przetargową. Polska jest strategicznie położona, aby wykorzystać swój sprzeciw do wynegocjowania ustępstw w obszarach niezwiązanych z Mercosurem, takich jak korzystne warunki w nadchodzących Strategicznych Planach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) lub potencjalne powiązanie swojego ostatecznego poparcia ze wsparciem dla Ukrainy lub silniejszą ochroną militarną przed Rosją.
Ostatecznie proces ratyfikacji stał się wysoko stawkowym ćwiczeniem polityki transakcyjnej. Komisja pracuje nad odciągnięciem waha państw, oferując ustępstwa w zamian za niezbędną większość, priorytetowo traktując „geopolityczną konieczność” EUMPA ponad demokratyczne sprzeciwy podnoszone przez parlamenty narodowe.
——————————————————————————–
6. Analiza kontrfaktyczna: Niewykorzystana szansa z 2015 roku i argumenty za federalną Europą
Saga UE-Mercosur, z ćwierćwieczem negocjacji i nieustannymi trudnościami w ratyfikacji, stanowi mocny przykład strukturalnych nieefektywności wpisanych w obecny model zarządzania Unii Europejskiej. Ta historia opóźnień i kompromisów skłania do krytycznej refleksji nad tym, co mogło być i co jest potrzebne, aby UE mogła działać stanowczo jako globalna potęga w XXI wieku.
6.1. Hipoteza 2015 roku: Bardziej strategiczny sojusz
Analiza kontrfaktyczna zdecydowanie sugeruje, że umowa zawarta około 2015 roku byłaby znacznie bardziej strategicznie korzystna dla Unii Europejskiej. Gdyby UE mogła działać szybciej i bardziej jednomyślnie, mogłaby utrwalić swoją pozycję jako główny partner handlowy, inwestycyjny i finansowy Mercosur zanim chińskie wpływy gospodarcze w regionie osiągnęły szczyt. Terminowa umowa pozwoliłaby UE znaleźć się dziś w bezpieczniejszej i dominującej pozycji w dostępie do kluczowych surowców, nowych źródeł energii oraz rozwijających się rynków konsumenckich, skutecznie uprzedzając istotny strategiczny krok globalnego rywala.
6.2. Przyczyna źródłowa: strukturalny deficyt w zarządzaniu UE
Powolność UE w sprawach geopolitycznych i handlowych nie jest przypadkowa; jest bezpośrednią konsekwencją jej podstawowej konstrukcji instytucjonalnej. Obecna struktura wielopoziomowego zarządzania UE opiera się na doktrynie „wspólnej suwerenności”, która tworzy inherentne konflikty instytucjonalne. Wynika to z faktu, że „wspólna suwerenność” oznacza rozproszenie władzy na różnych poziomach i aktorach bez jakiejkolwiek hierarchii pomiędzy roszczeniami suwerennymi, która mogłaby służyć powstrzymaniu konfliktów między nimi.
Co istotne, trwały wymóg jednomyślności przy kluczowych decyzjach w polityce zagranicznej oraz ratyfikacji traktatów międzynarodowych tworzy system podatny na paraliż.
Pozwala to na to, by krajowe interesy polityczne pojedynczego państwa członkowskiego blokowały strategiczne inicjatywy korzystne dla całej Unii. Ten system podejmowania decyzji międzyrządowych, w którym 27 interesów narodowych musi być mozolnie zharmonizowanych, stoi w wyraźnym kontraście do sprawności państw suwerennych i przyczynia się do postrzeganego przez UE „deficytu demokratycznego” oraz jej niezdolności do szybkiego reagowania na globalne szanse i zagrożenia.
6.3. Rozwiązanie federalne: argument za zdecydowanym działaniem
Trudna droga porozumienia UE-Mercosur nie jest odosobnioną porażką, lecz ilustracją systemowego problemu, który wymaga głębszej reformy instytucjonalnej w kierunku bardziej federalnego modelu. Hipotetyczna Federalna Europa, obdarzona jasnymi i wyłącznymi kompetencjami w polityce zagranicznej i handlowej, z jednolitym organem wykonawczym oraz szerokim zastosowaniem głosowania większościowego, mogłaby negocjować i ratyfikować strategiczne porozumienia z szybkością i stanowczością niezbędną we współczesnym konkurencyjnym środowisku.
Droga do takiej struktury jest jednak zablokowana przez fundamentalny ’paradoks suwerenności’: to właśnie krajowe elity, które musiałyby oddać część władzy, muszą jednogłośnie zgodzić się na reformę zmniejszającą ich własną pozycję konstytucyjną, co czyni pełne przejście na federalizm politycznie nierealnym w obecnych warunkach.
Bez fundamentalnych reform przybliżających ją do tego federalnego modelu, Unia Europejska nadal będzie narażona na utratę strategicznych okazji, zbyt wolną reakcję na zmiany geopolityczne oraz utratę wpływów na rzecz bardziej zwinnych i zdecydowanych globalnych rywali. Historia UE-Mercosur powinna więc być traktowana jako ostrzeżenie: w świecie, który nie czeka, instytucjonalny paraliż stanowi bezpośrednie zagrożenie dla długoterminowego dobrobytu i bezpieczeństwa Europy.
Źródła :
Ta treść korzysta z AI do badań. Pomimo podjęcia rozsądnych działań w celu weryfikacji dokładności, mogą wystąpić błędy. Niektóre sekcje odzwierciedlają osobiste poglądy autora. Czytelnicy powinni samodzielnie weryfikować kluczowe informacje. Wszystkie źródła i odniesienia użyte w tym artykule znajdują się poniżej. Oryginalny artykuł został napisany w języku angielskim; wszystkie inne wersje językowe powstały z wykorzystaniem tłumaczenia AI. W razie rozbieżności, dokładne znaczenie artykułu odpowiada oryginalnemu tekstowi angielskiemu.
| Tytuł oryginalnego źródła | Autor i organizacja | Link URL |
|---|---|---|
| Przemocowe Rozpad Jugosławii: Perspektywa Porównawcza – Wilson Center | Marzia Zunino / The Wilson Center | N/D |
| Unia Fiskalna dla Euro: Kilka Lekcji z Historii* – Porównawcze Federalizm Fiskalny | M. D. Bordo i in. / CESifo Economic Studies / Uniwersytet w Salzburgu | http://cesifo.oxfordjournals.org/ |
| Kompleksowa analiza zaktualizowanej części handlowej Umowy o Partnerstwie UE-Mercosur – Parlament Europejski | Bettina Rudloff (SWP), Peter-Tobias Stoll (Uniwersytet w Getyndze), Kristina Mensah (Uniwersytet Hohenheim), Zaker Ahmad (Uniwersytet w Getyndze), Samina Sultan (Niemiecki Instytut Ekonomiczny IW) / Parlament Europejski | N/D |
| Amerykańscy Rolnicy Soi Sprzedani przez Trumpa, podczas gdy Argentyna Otrzymuje Pomoc | N/D / Friends of the Earth Action, et al. | N/D |
| Analiza Ekonomiczna FTA Korea-UE i EPA Japonia-UE | springerprofessional.de | Prof. Masahiko Yoshii, Prof. Chae-Deug Yi / Springer Singapore |
| Ocena Ekonomiczna Umowy o Partnerstwie Gospodarczym UE–Japonia z Realistycznymi Wskaźnikami Wykorzystania Preferencji | World Trade Review | Cambridge Core |
| Aktualizacja efektów gospodarczych, zrównoważonego rozwoju i regulacyjnych części handlowej Umowy o Partnerstwie UE-Mercosur – Parlament Europejski | Jan Hagemejer (CASE), Peter-Tobias Stoll (Uniwersytet w Getyndze), Bettina Rudloff (SWP), Kristina Mensah (Uniwersytet Hohenheim) / Parlament Europejski | N/D |
| Argentyna osiągnie szczyt na poziomie 180 Mmcd, stając się regionalnym dostawcą gazu i eksporterem LNG, twierdzi Wood Mackenzie | N/D / Wood Mackenzie | N/D |
| Ocena barier handlowych i inwestycyjnych między UE a Mercosur – Copenhagen Economics | N/D / Copenhagen Economics | N/D |
| Wzmacnianie współpracy USA-Japonia z Ameryką Łacińską – Wilson Center | N/D / Woodrow Wilson International Center for Scholars | www.wilsoncenter.org |
| Brazylia: Jak będzie wyglądał handel zagraniczny pod drugą administracją Trumpa? – Itau | N/D / Itau | N/D |
| Rosnąca obecność Chin w Ameryce Łacińskiej: Implikacje dla Unii Europejskiej | N/D / European Parliament Research Service (EPRS) | N/D |
| Rosnąca obecność Chin w Ameryce Łacińskiej: Implikacje dla Unii Europejskiej | Think Tank | Marc Jutten / Europejska Służba Badań Parlamentu Europejskiego (EPRS) |
| Chińskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w MERCOSUR: | Revista de Direito Internacional e Globalização Econômica | H. Munhoz da Rocha Caporali, L. A. Carta Winter / Revista De Direito Internacional E Globalização Econômica |
| Konflikty suwerenności we współczesnej Europie: ramy analizy | Christopher Bickerton, Nathalie Brack, Ramona Coman, Amandine Crespy / Springer Nature Limited | doi: 10.1057/s41295-022-00269-6 |
| Analiza kraju: Argentyna – EIA | N/A | N/A |
| KRYZYSY DEMOKRACJI W UE: W KIERUNKU „NOWYCH GRANIC” – Instytut Jacques Delorsa | N/A / Instytut Jacques Delorsa | N/A |
| UE & Ameryka Południowa: koalicja 450 organizacji chce zatrzymać porozumienie UE-Mercosur ze względu na jego negatywny wpływ na środowisko oraz prawa pracy i prawa człowieka | N/A / Business & Human Rights Resource Centre | N/A |
| EU 2024 POVERTY WATCH – eapn.eu / co | N/A / EAPN | N/A |
| UE i Mercosur w XXI wieku: bilans więzi gospodarczych i kulturalnych | N/A | N/A |
| UE rozdarta kwestią handlową z Mercosur, negocjacje wchodzą w decydującą fazę | European Newsroom | N/A / European Newsroom |
| Agenda inwestycyjna EU-LAC Global Gateway – Partnerstwa międzynarodowe – Unia Europejska | N/A / Unia Europejska | N/A |
| Porozumienie UE-Mercosur: oddzielanie prawdy od fałszu – Polytechnique Insights | N/A / Institut Polytechnique de Paris | N/A |
| UE-Mercosur: o wiele więcej niż tylko martwa umowa – CSIS | N/A / Center for Strategic and International Studies (CSIS) | N/A |
| UE: Nawigacja po zaktualizowanych zasadach pochodzenia UE dla uprzywilejowanych umów handlowych | N/A / PwC | https://www.pwc.ch/en/insights/custom-ised/eu-updated-rules-of-origin.html |
| UE–Ameryka Łacińska: wzmacnianie współpracy w zakresie krytycznych surowców – Parlament Europejski | N/A / Europejska Służba Badań Parlamentu Europejskiego (EPRS) | N/A |
| Efekty gospodarcze ustawy o obniżkach podatków i zatrudnieniu – Congress.gov | N/A / Congressional Research Service (CRS) | N/A |
| Europejskie rozdroża fiskalne – CSIS | N/D / Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS) | N/D |
| Europejskie bezpieczeństwo ekonomiczne i dostęp do kluczowych surowców: handel, dywersyfikacja i rola Mercosur | – ECIPE | N/D / Europejskie Centrum Międzynarodowej Ekonomii Politycznej (ECIPE) |
| Europejskie strategie inwestycji bezpośrednich w krajach Mercosur | N/D / Ministerio de Economía (Argentyna) | www.mecon.gov.ar/index/cabinet/update/bulletin1/cuainv.htm |
| Raport końcowy: Ocena wpływu na zrównoważony rozwój w ramach negocjacji umowy stowarzyszeniowej między UE a Mercosur – LSE | N/D / London School of Economics (LSE Consulting) | N/D |
| Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach wzrosły o 7,1% w 2024 r., osiągając 188,962 miliardów dolarów – CEPAL | N/D / ECLAC – Organizacja Narodów Zjednoczonych (CEPAL) | N/D |
| Cztery lata od NextGenerationEU: jaki wpływ na gospodarkę strefy euro – Europejski Bank Centralny | Krzysztof Bańkowski, Nicholai Benalal, Othman Bouabdallah, Roberta De Stefani, Ettore Dorrucci, Christian Huber, Pascal Jacquinot, Wolfgang Modery, Carolin Nerlich, Marta Rodríguez-Vives, Bela Szörfi, Nico Zorell, Christoph Zwick / Europejski Bank Centralny (EBC) | www.ecb.europa.eu |
| Od wolnych rynków do geogospodarki: przedefiniowanie zarządzania surowcami strategicznymi w UE | N/D / EU RENEW | N/D |
| Profil ogólny: Chiny | UNCTAD Data Hub – UNCTADstat | N/D / UNCTAD |
| Uproszczony system preferencji (GSP): Najczęściej zadawane pytania | Liana Wong / Congressional Research Service (CRS) | N/D |
| Uproszczony system preferencji (GSP): Rozpoczęcie przeglądu Argentyny pod kątem możliwości uznania za uprzywilejowany kraj rozwijający się – Federal Register | N/D / Federal Register | N/D |
| Uproszczony system preferencji (GSP): Przegląd i zagadnienia dla Kongresu | N/D / Congressional Research Service (CRS) | N/D |
| Geopolityczne aspekty umowy UE-Mercosur – Parlament Europejski | Andrés Malamud (Uniwersytet Lizboński), Luis Schenoni (UCL) / Parlament Europejski | N/D |
| Ekologizacja czy greenwashing? Umowa UE-Mercosur na rozdrożu – EU RENEW | N/D / EU RENEW | N/D |
| How the EU Treaties are modified – European Parliament | N/A / European Parliament Research Service (EPRS) | N/A |
| Is Further Enlargement Feasible without Constitutional Changes? – European Parliament | Bruno De Witte (Maastricht University & European University Institute) / European Parliament | http://www.europarl.europa.eu/supporting-analyses |
| LNG Freight Rates Surge By 50% As Europe Races To Refill Inventories | N/A / Center on Global Energy Policy at Columbia University | N/A |
| Making EU Foreign Policy Fit for a Geopolitical World | Oliver Stuenkel, Sheena Greitens, Isaac Kardon, Cameron Waltz, Anna Ohanyan, M. Ramin Mansoori, Eric Lob / Carnegie Endowment for International Peace | N/A |
| Mercosur and EU finalise free trade agreement, establishing one of the world’s biggest free trade zones, but ratification hurdles await \ | Credendo | N/A / Credendo |
| Mercosur-EU Agreement: a historic milestone for international trade – CEBRI | N/A / Centro Brasileiro de Relações Internacionais (CEBRI) | N/A |
| Mercosur-EU trade deal window may be closing soon | Expert Briefings – Emerald | Oxford Analytica / Emerald Publishing Limited |
| Mercosur: South America’s Fractious Trade Bloc | Council on Foreign Relations | Olivia Angelino, Thomas J. Bollyky, Elle Ruggiero and Isabella Turilli / Council on Foreign Relations (CFR) |
| Monroe Doctrine, 1823 – Milestones in the History of U.S. Foreign Relations – Office of the Historian | N/A / Office of the Historian, U.S. Department of State | N/A |
| New Foreign Direct Investment in the United States | U.S. Bureau of … | Jason Sutterley, Ryan Smith, Connie O’Connell / U.S. Bureau of Economic Analysis (BEA) |
| New report: EU-Mercosur trade agreement a disaster for people and the environment | N/A / BothENDS | N/A |
| Playing with fire – Brazil’s dilemma in the EU-Mercosur trade agreement | Frederik Stender / German Institute of Development and Sustainability (IDOS) | N/A |
| Report on Foreign Direct Investment, First Quarter of 2024 – Banco Central | N/D / Banco Central de la República Argentina (BCRA) | N/D |
| Reguły pochodzenia w umowach o wolnym handlu w Europie i obu Amerykach: kwestie i implikacje dla umowy stowarzyszeniowej UE-Mercosur | K. Suominen, A. Estevadeordal / Inter-American Development Bank (IADB) | https://doi.org/10.18235/0011087 |
| Symulacja wpływu wzrostu zatrudnienia na ubóstwo: implikacje dla europejskich celów społecznych | Sümeyra Akarçeşme, Bea Cantillon, András Gábos, Brian Nolan, István György Tóth / Cogitatio Press | DOI: 10.17645/si.9903 |
| Oświadczenie Rolfa J. Langhammera: pilnie potrzebna umowa Mercosur – Kiel Institute | Rolf J. Langhammer / Kiel Institute for the World Economy | N/D |
| Zwiększenie egzekwowania rozdziałów o handlu i zrównoważonym rozwoju w umowach o wolnym handlu UE: ponowne rozważenie debaty na temat sankcji – European Law Institute | N/D / European Law Institute | https://nl.ambafrance.org/Non-paper-from-the-Netherlands-and-France-on-trade-social-economic-effects-and |
| Studium – Analiza umowy między Unią Europejską a Mercosur – Anna Cavazzini | Dr Luciana Ghiotto i in. / Anna Cavazzini MEP, Zieloni/EFA, PowerShift e.V. | https://www.greens-efa.eu |
| Bariery zrównoważonego rozwoju w umowie o wolnym handlu UE-Mercosur – IRIS Unina | R.P., F.V., C.A., M.A. / N/D | N/D |
| BRICS+: sojusz gospodarczy czy przyszły prywatny klub surowcowy? – Polytechnique Insights | N/D / Institut Polytechnique de Paris | N/D |
| BRICS+: czy czeka nas nieograniczona dominacja na rynkach surowców? – IRIS | Emmanuel Hache / IRIS (Institut de Relations Internationales et Stratégiques) | https://www.iris-france.org/en/186697-les-brics-vers-une-domination-sans-limites-sur-les-marches-des-matieres-premieres-2/ |
| Umowa o partnerstwie gospodarczym UE-Japonia – Parlament Europejski | Sonali Chowdhry, André Sapir, Alessio Terzi (Bruegel) / Parlament Europejski | N/D |
| UE i południowoamerykański blok handlowy zawierają gigantyczną umowę handlową po 25 latach negocjacji | N/D / The Associated Press | N/D |
| UE ma plan działania na zmniejszenie ryzyka związanego z Chinami. Czy to działa? – Brookings Institution | Daniel S. Hamilton, Melanie W. Sisson, Mary E. Gallagher, Angela Stent / Brookings Institution | N/D |
| Podział UE-Mercosur: demokratyczne porwanie – Friends of the Earth Europe | Julie Zalcman / Friends of the Earth Europe | www.friendsoftheearth.eu |
| Porozumienie UE-Mercosur – Grimaldi Alliance | N/D / Grimaldi Alliance | N/D |
| Unia Europejska: instytucje, procesy i uprawnienia – Wszystko, co zawsze chciałeś wiedzieć o polityce zdrowotnej UE, ale bałeś się zapytać – NCBI Bookshelf | Greer SL, Fahy N, Rozenblum S i in. (redaktorzy) / European Observatory on Health Systems and Policies | N/D |
| Federalne cechy UE: lekcje z Kanady – IDEAS/RePEc | Amy Verdun / Cogitatio Press | DOI: 10.17645/pag.v4i3.598 |
| Wpływ zasad pochodzenia na handel – Kommerskollegium | N/D / National Board of Trade (Kommerskollegium) | N/D |
| Porozumienie Mercosur – UE a dekarbonizacja – CAF | N/D / CAF (Bank Rozwoju Ameryki Łacińskiej i Karaibów) | N/D |
| Siły napędzające niszczącą planetę umowę handlową UE-Mercosur – Friends of the Earth Europe | N/D / Friends of the Earth Europe | N/D |
| Filary handlowe Umowy Partnerstwa UE-Mercosur | Harmonogram prac legislacyjnych | Gisela Grieger / Parlament Europejski |
| Aspekty handlowe obecności Chin w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach – Parlament Europejski | Werner Raza, Hannes Grohs (ÖFSE) / Parlament Europejski | N/D |
| Aspekty handlowe Umowy Stowarzyszeniowej UE-Mercosur – Parlament Europejski | Jan Hagemejer (CASE), Andreas Maurer (Uniwersytet w Innsbrucku), Bettina Rudloff (SWP), Peter-Tobias Stoll (Uniwersytet w Getyndze), Stephen Woolcock (LSE), Andréia Costa Vieira, Kristina Mensah, Katarzyna Sidło / Parlament Europejski | N/D |
| Rezygnacja z industrializacji? – Boston University | N/D / Boston University Global Development Policy Center | www.bu.edu/gdp |
| Rezygnacja z industrializacji? Konteksty i perspektywy Porozumienia UE-MERCOSUR | N/D / Boston University Global Development Policy Center | N/D |
| Trump obniża cła na wołowinę, kawę i owoce z Brazylii o 10% | Najnowsze wiadomości rynkowe – Argus Media | N/D / Argus Media group |
| UWOLNIENIE POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO I GEOPOLITYCZNEGO UMOWY HANDLOWEJ UE-MERCOSUR | FGV Europe | Mariana Fleischhauer Corrêa Da Costa, Pietro Regazzoni / FGV Europe |
| Wspólny apel organizacji rolniczych i pracowników rolnych UE przeciwko umowie handlowej UE-Mercosur – European Coordination Via Campesina | N/D / European Coordination Via Campesina (ECVC) | N/D |
| VF_Kluczowe informacje na temat ostatecznej umowy UE-Mercosur styczeń 2025 | N/D | N/D |
| Jakie są konsekwencje umowy o wolnym handlu UE–Mercosur? | N/D / Center for Strategic and International Studies (CSIS) | N/D |
| Jakie są konsekwencje umowy o wolnym handlu UE–Mercosur? – CSIS | N/D / Center for Strategic and International Studies (CSIS) | N/D |
| Czego federalizm może nas nauczyć o Unii Europejskiej? – Chatham House | N/D / Royal Institute of International Affairs (Chatham House) | N/D |
| Dlaczego Brazylia, Rosja, Indie i Chiny potrzebują BRICS? | Alexander Gabuev, Andrey Movchan, Petr Topychkanov, Sergei Vasiliev / Carnegie Russia Eurasia Center | N/D |
| Dlaczego Francja musi ponownie ocenić umowę UE-Mercosur – European Policy Centre | N/D / European Policy Centre | N/D |
| Światowy raport inwestycyjny 2025: Międzynarodowe inwestycje … – UNCTAD | N/D / United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) | https://shop.un.org |
| przewodnik po uogólnionym systemie preferencji (GSP) USA | N/D | N/D |
